Dobrostan na tle populacji psów

W szerokiej rozpiętości (zależnie od źródła) szacuje się, iż 60-85% globalnej populacji gatunku pies domowy [Canis familiaris] żyje niezależnie od człowieka i bez kontroli.

Kilku naukowców podjęło się zebrania w jeden dokument przeglądu publikacji^[1] wnioskujących o statusie typowo domowych oraz typowych psów wiejskich.

Współczesne wioskowe psy (w kategorii free-ranging, mongrels) – większość populacji – koegzystują z człowiekiem według prototypowego etogramu 'pra-psa', tj. w zgodzie z naturą swego gatunku.

• Zunifikowane, jednolite
  – Eksterierowo →  podobny wygląd i średnia wielkość, niezależnie od obszaru świata, który zasiedlają.
  – Funkcjonalnie → do lokalnego środowiska (zależności ekosystemowe), warunków geograficznych (elementy otoczenia), strefy klimatycznej (warunki pogodowe).
• Wolne behawioralnie
  – Wchodzą ze sobą w interakcje na bazie klarownej komunikacji, acz bez nacisku na tworzenie ścisłych grup społecznych.
  – Rozmnażają się przez cały rok i licznie (w miotach), przy dużej śmiertelności szczeniąt (40-70%) oraz własnej (brak profilaktyki chorób, nosicielstwo wścieklizny)
• Poza źródłem pożywienia (śmietniska, dokarmianie) nie czerpią korzyści z bliskości człowieka.

Współczesne psy domowe (w kategorii companion animals) – mniejszość populacji – żyją przy człowieku, w zgodzie z udomowioną naturą typu / rasy / miksu ras / przewagi rasy w miksie, albo towarzyszą od pokoleń w domu czy na gospodarstwie.

• Zróżnicowane
  – Eksterierowo → pod kątem wielkości, wyglądu, sierści, umaszczenia, budowy pyska
  – Funkcjonalnie → do pracy i/lub kooperacji z przewodnikiem.
• Wyzwania behawioralne
  – Umiejętność funkcjonowania w środowisku zdominownym przez ludzką działalność (wychowanie, szkolenie, trening).
  – Problemy komunikacyjne w zakresie interakcji → wynikają ze zróżnicowania w obrębie własnego gatunku (sztuczna selekcja, klasyfikacja ras).
  – Zaburzenia separacyjne → wynikają z komplikacji funkcjonowania w nienaturalnym środowisku i/lub zależności od opiekuna.
• Zależne od opiekuna w dowolnym kontekście → człowiek zarządza zasobami (dobrostan zwierzęcia), w tym
  – Profilaktyka chorób (opieka weterynaryjna, radykalnie wścieklizna)
  – Kontrola rozmnażania (lub jej namiastka), wybór partnera (psy rasowe), opieka nad potomstwem.

Koncepcja dobrostanu [animal welfare] z definicji zawiera się w zapewnieniu zwierzęciu realizacji jego potrzeb w kategoriach "pięciu wolności", czyli
– Dostęp do wody i pożywienia (zaspokojenie głodu i pragnienia)
– Miejsce na odpoczynek i sen (azyl, schronienie)
– Kondycja zdrowotna i higiena (komfort fizyczny)
– Prezentacja instynktownych i wzorców zachowań (komfort psychiczny)
– Bez strachu i dystresu (poczucie bezpieczeństwa).
To wszystko pozostaje w gestii hodowcy / pasterza / opiekuna / trenera / behawiorysty – o ile nie jest to zwierzę dzikie bądź naturalnie samowystarczalne dzięki warunkom oferowanym przez środowisko, ewolucyjnie dziedziczonym umiejętnościom i/lub indywidualnemu doświadczeniu.

Mia Cobb swego czasu kierowała badaniem^[2] antrozoologicznym, na bazie danych pochodzących od ponad 2 tys. ankietowanych (UK, USA, Australia) na temat 17 różnych ról spełnianych przez psa domowego.

• Poziom dobrostanu psów żyjących na ulicach oraz psów do walk uznano za najniższy.
• Kundelkom i psom pracującym przy zaganianiu przypisano wyższy poziom niż dobrostan psów wystawowych, choć linie pracujące zawierają się w kontekście rasy (za wykładnik wzięto zapewne wskaźnik inbredu czy schorzenia genetyczne charakterystyczne dla rasy).
• Psom stróżującym na pastwiskach i zaprzęgowym przypisano niższą jakość życia niż innym użytkowym (przypuszczalnie ze względu na przebywanie na zewnątrz i ponoszone ryzyko).
• Poziom dobrostanu psów asystujących, ratowniczych i służbowych potraktowano jako najwyższy.

Pośrednio Mia uzyskała inny ciekawy wynik - dobrostan własnego psa ankietowani (w 95%) określali najlepiej względem innych, niezależnie od typu, rasy czy dedykowanej roli. Naukowcy wskazują na psychologiczny "efekt Lake Wobegon"^[3] - nierealistycznego optymizmu w założeniu bycia ponadprzeciętnym.

^[1] Pampered pets or poor bastards? The welfare of dogs kept as companion animals; Iben Meyer, Peter Sandøe et al. (2022)
^[2] Not all dogs are equal: Perception of canine welfare varies with context. Animal Welfare; M. Cobb et al. (2020)
^[3] Lake Wobegon effect