Rozwój szczenięcia zaczyna się przed urodzeniem

Nie jest tajemnicą, że pies domowy, jako gatunek [Canis familiaris], uznaje się za pierwszy udomowiony (15-36 tys lat temu, w zależności od źródła), który – dzięki unikatowej współpracy z ludzkim gatunkiem – najlepiej, jak dotąd, poddaje się naukowym analizom.

Faza prenatalna = przed urodzeniem szczeniąt

Istnienia tak wczesnej fazy rozwojowej dowodzą raporty pochodzące z obserwacji psów różnych ras. Potwierdzają, że środowisko otaczające sukę w okresie ciąży może wpływać tak samo na nią, jak i na jej nienarodzone potomstwo.

Warunki bytowe

Obowiązkiem opiekuna/hodowcy jest zapewnienie zwierzęciu podstaw dobrostanu poprzez zaspokojenie jego potrzeb (komfort fizyczny).

• Adekwatna dieta → zbilansowane, regularne porcje posiłkowe + suplementacja
• Bieżący dostęp do wody → warunek istotny dla ciężarnych suk
• Schronienie → bezpiecznie zadaszone (od zjawisk pogodowych), ogrodzone (od zagrożeń)
• Przestrzeń na azyl → miejsce odizolowane, wyciszone, wygodne (kwestia porodu)
• Towarzystwo zwierząt pokrewnych lub znajomych → odpoczynek od pracy i stresu, nie od swobodnego kontaktu z innymi psami w domu/na gospodarstwie
• Zachowanie higieny → relatywna sterylność porodówki, dostęp do źródła ciepła (szczenięta zaraz po urodzeniu)
• Stan zdrowia pod kontrolą → zwłaszcza u małych ras, doraźna pomoc weterynaryjna (komplikacje, cesarskie cięcie)

Znaczenie środowiska

Otoczenie (niekoniecznie celowo) dostarcza bodźców i kontekstu interakcji, gdzie z założenia wskazane są pozytywne > negatywne emocje (komfort psychiczny). Stres jest naturalną, biologiczną odpowiedzią organizmu.

• Krótkotrwały – eustres – wnosi wartości pozytywne → motywuje, mobilizuje do działania, skupia, wzmacnia gotowość uczenia się, zapamiętywania oraz kreatywność.
• Długotrwały – dystres – ma negatywne konsekwencje → działa destrukcyjnie zarówno na psychikę, jak i objawy somatyczne.

W obu przypadkach pośredniczy funkcjonalna całość, tzw. "oś stresu" (HPA)

podwzgórze (CRF) → przysadka (ACTH) → nadnercza

— układ aktywowany przez autonomiczny ośrodek decyzyjny (podwzgórze) w odpowiedzi na stresor (reakcja na bodziec stresogenny, obecność bodźca w otoczeniu). Celem jest postawienie/utrzymanie organizmu w stanie motorycznej gotowości, czego następstwem ma być wyrzut hormonów (nadnercza)

• Adrenalina – tzw. „hormon walki i ucieczki”
• Kortyzol – tzw. „hormon stresu” – który w tej sytuacji ma przyspieszyć metabolizm, aktywność układu immunologicznego.

W okolicznościach długotrwałego stresu (vide regularne, niepokojące zmiany w otoczeniu, niestabilne interakcje) kortyzol utrzymuje się stale na wysokim poziomie w organizmie, przenikając przez łożysko do macicy. Odnotowano

• Przedwczesne porody, poronienia, inne komplikacje
• Śmiertelność szczeniąt po urodzeniu (zaburzenia odporności) i przy samym porodzie (osłabienie odporności, utrata masy ciała)
• Tendencje do wrodzonej lękliwości, zaburzeń lękowych, skłonność do fobii.

Ułożenie szczeniąt w macicy

To element, na który nie mają wpływu ani opiekun/hodowca, ani bodźce z otoczenia. Stanowi wskazówkę temperamentu, w przypadku decyzji o profesjonalnym dopasowaniu do wybranego opiekuna i/lub proponowanej aktywności dedykowanej (kolejność urodzeń w miocie).

W okresie macierzyństwa sucze hormony płciowe podnoszą się w naturalny sposób (prolaktyna, estradiol). Wykładnikiem dla płci szczeniąt obecnych w macicy matki jest adresowany wyrzut testosteronu/progesteronu oraz poziom tychże na każde szczenię z osobna. Nauka potwierdza, że ułożenie sąsiadująco ze sobą w macicy (kolejność wg łożyska) rzutuje na samczość/suczość potomstwa, które współdzieli przekaz hormonów męskich/żeńskich poprzez płyn owodniowy.
Embrion żeński ułożony w macicy pomiędzy z embrionami męskimi przyjmuje więcej testosteronu przenikającego transportem przez łożysko, podejmując tym samym ryzyko androgenizacji (nadmiar hormonów męskich u samic). Takie suczki rodzą się twardsze i/lub predysponowane do zachowań samczych (powtarzalny odruch znaczenia moczem, odruchy kopulacyjne w czasie rui albo na wysokich emocjach, agresja sucza o charakterze rywalizacyjnym, pilnowanie jedzenia).

Przed, w trakcie i po porodzie, suka wraz z potomstwem (pies pracujący, towarzyszący) pozostaje w pobliżu / w domu, pod opieką człowieka, który zapewnia odpowiednie warunki we własnym zakresie (kondycja fizyczna i psychiczna zwierzęcia). Jakość warunków życia matki szczeniąt (nie tylko rasowych, rezerwowanych z wybranego skojarzenia) ma strategiczne znaczenie dla ich przyszłych opiekunów.

Pierwsza wizyta w hodowli powinna zostać zaplanowana pod kątem dokładnego wywiadu i krytycznej obserwacji. Dotyczy to obu stron – doświadczony opiekun/hodowca zechce sam zadecydować o kompetencjach potencjalnego kandydata (mioty sportowe, pracujące). Dla każdego przyszłego opiekuna będzie to odpowiedni moment na zapoznanie ze skojarzonymi rodzicami, kontakt z przyszłą matką szczeniąt (suka w ciąży), rozeznanie wobec realiów, wśród relacji na godpodarstwie/domostwie, zachowań zwierząt oraz ich ogólnego nastroju. To zmienne decydujące o przyszłym zdrowiu i charakterze szczeniąt, zanim te przyjdą na świat.

Źródła:
Impact of Maternal Prenatal Stress on Growth of the Offspring, Sarah K. Amugongo, Leslea J. Hlusko (2013)
In utero proximity of female mouse fetuses to males: effect on reproductive performance during later life, F. S. vom Saal, F. H. Bronson (1980)
The Interaction of Circulating Oestrogens and Androgens in Regulating Mammalian Sexual Differentiation, F. S. vom Saal (1983)
USDA Maternal Stress and Puppy Development